ANKARA (AA) - Başbakan Binali Yıldırım tarafından Diyarbakır'da açıklanan "Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi̇ Cazi̇be Merkezleri̇ Programı ve Yatırım ve Destek Hamlesi̇" kapsamında, 2016-2020 döneminde toplam 62 milyar liralık kamu yatırımı yapılması öngörülüyor.
Bu kapsamda, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının 19,3 milyar lira, Gıda, Tarım ve Hayvancılık ile Orman ve Su İşleri bakanlıklarının 17,68 milyar lira, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 10 milyar lira, Sağlık Bakanlığının 5,5 milyar lira, TOKİ'nin 5,3 milyar lira, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının 4 milyar lira, Kalkınma Bakanlığının 516,1 milyon lira, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının ise 133 milyon lira yatırım yapması planlanıyor.
Cazibe Merkezleri Programı kapsamında ise özel sektörün yeni yatırım ve işletmelerine yılda 1,25 milyar liralık kamu desteği sağlanması öngörülüyor. Program ile özel sektörün yılda ilave 2,8 milyar lira yatırım yapması beklenirken, özel sektörün yatırımlarının yılda yüzde 60 artması ve yıllık toplam 200 bin kişilik istihdam sağlanması amaçlanıyor.
- Terörden zarar gören şehirlerin yeniden imarı
Program kapsamında terör nedeniyle binaları zarar gören hak sahiplerine yapısal hasarın yüzde 12'si kadar eşya parası ödenecek, söz konusu tutarın 2016 için 255 milyon lira olması planlanıyor.
Program ile Diyarbakır, Şırnak, Hakkari, Mardin'de 4 milyar 62 milyon lira tutar ile 30 bin 736 konut yapılması planlanırken, TOKİ tarafından 5,3 milyar liralık yatırımla konut, okul, güvenlik, sınır duvarı ve konteyner kent projelerinin tamamlanması amaçlanıyor.
Program ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından, terörden etkilenen ailelerin gıda, giyim ve barınma gibi tüm ihtiyaçlarının karşılanması hedefleniyor. Ayrıca terörden etkilenen illerde sosyal hizmet, aile destek ile meslek edindirme ve girişimcilik merkezlerinin yapılması öngörülürken, bu kapsamda 650 milyon liralık bir maliyet planlanıyor.
- Anahtar teslim fabrika desteği verilecek
Programda özel sektör firmalarına yönelik önemli destekler yer alıyor. Buna göre, özel sektör fabrika binaları kamu tarafından inşa edilecek ve belirli bir süre için firmaya uygun koşullarda kiralanacak.
Her yıl 5 bölgede 80'er fabrika kurulması hedeflenirken, 10 yılda toplam 800 fabrika kurulması sağlanacak. Fabrikalar, 10 bin metrekare büyüklüğünde olacak, fabrikalarda ortalama 500 kişilik olmak üzere yılda toplam 40 bin kişilik istihdam yaratılacak. Anılan faaliyetler kapsamında yıllık 391,6 milyon lira kamu desteği verilecek.
- Faizsiz yatırım kredisi desteği
Bölgeye yapılacak yatırımlar için ihtiyaç duyulan kredinin faizinin tamamı kamu tarafından karşılanacak. Ayrıca yıllık 2,7 milyar lira tutarında 530 özel sektör yatırımı yapılması ve her yıl 41 bin kişilik ilave istihdam oluşturulması sağlanacak. Yıllık 566 milyon lira kamu desteği verilecek.
Program kapsamında toplam yatırım tutarının yüzde 10'u kadar sübvansiyonlu işletme kredisi temin edilecek. Kredilere 8 puan faiz desteği verilecek ve yıllık 36,9 milyon lira kamu desteği sağlanacak. İşletmelere fizibilite, mühendislik, dış ticaret, bankacılık, finansman, hukuk, mesleki eğitim, yenilik, fikri ve sınai mülkiyet gibi konularda danışmanlık ve mentorluk hizmeti sunulacak.
Her işletmeye hibe danışmanlık desteği imkanı tanınacak, destekten yılda ortalama 930 işletme yararlanacak. Bu kapsamda yıllık ortalama 18,6 milyon lira hibe desteği verilecek. Böylece yılda anahtar teslim 30 fabrika inşa edilmesinin yanı sıra 298 yatırımcıya sıfır faizli yatırım ve işletme kredisi verilecek, 255 firmaya her türlü danışmanlık desteği sağlanacak.
Programa göre, bu çerçevede, özel kesimin yılda ortalama 328 firmada 1,64 milyar lira yatırım yapması ve 43 bin kişilik istihdam yaratması için yılda 536 milyon lira kamu desteği verilmesi öngörülüyor.
- Üretim tesislerine taşıma desteği
İstanbul ve İzmit gibi gelişmiş illerden emek yoğun sektörlerdeki fabrikaların cazibe merkezlerine taşınması teşvik edilecek. Her bir fabrika için 1 milyon liraya kadar taşınma desteği verilecek. Taşınan fabrikalar 6'ncı bölge teşviklerinden yararlandırılacak.
Ayrıca ortak çağrı merkezi altyapıları kurularak, burada çalışanlarının eğitim giderleri karşılanacak. Bu kapsamda bölgesel teşviklerden faydalanmak için gerekli 500 bin liralık yatırım şartı kaldırılacak. Kamu kurumlarının çağrı merkezi ihtiyaçları bölgeden karşılanacak ve toplam 20 bin kişilik ilave istihdam yaratılacak.
Yatırım ve Destek Hamlesi ile 5,2 milyon lira yatırım maliyeti ve 2,3 milyon lira yıllık kamu desteğiyle 8 Genç Girişimci Merkezi kurulması planlanıyor. Bu çerçevede, her merkezin 100 genç girişimciye azami 3 yıl hizmet vermesi ve bir merkezin de kadın girişimciler konusunda uzmanlaşması öngörülüyor. 77 milyon lira yatırım maliyetiyle "Fuar Merkezleri" oluşturulması planlanırken, bu fuar merkezlerinin inşa ve tadilatının 2 yıllık sürede tamamlanması amaçlanıyor.
- 6 bin kişiye istihdam
Cazibe merkezleri ve çevre illerde kurulmuş ve kurulacak danışmanlık firmalarının desteklenmesi yoluyla yatırımların niteliği ve verimliliğinin artırılması hedefleniyor. Bu kapsamda çalışanların gelirlerinin yüzde 80'inin vergiden istisna tutulması, sigorta primi işveren ve işçi hisselerinin yüzde 50'sinin kamu tarafından karşılanması ve damga vergisi muafiyeti sağlanması planlanıyor. Yıllık 11,8 milyon lira kamu desteğiyle 10 yılda 6 bin kişiye ilave istihdam sağlanması öngörülüyor.
Söz konusu hamle kapsamında, kamu alım garantisiyle yapılacak yatırımların DAP ve GAP illerine yönlendirilmesi hedefleniyor. Böylece AFAD, Kızılay, TİKA, kolluk kuvvetleri ve benzer kurumların ihtiyaç duyduğu tekstil ve konfeksiyon, tıbbi cihaz ve ilaç ürünlerinin bölgede üretilmesi amaçlanıyor.
- 330 bin hektar arazi toplulaştırılacak
2016-2019 döneminde bölgede tarım ve hayvancılığın da desteklenmesi hedefler arasında yer alırken, bu çerçevede, et verimi yüksek i̇thal damızlık düve alımlarına yüzde 25, damızlık boğa alımına yüzde 80 hibe desteği verilmesi ile bölge için buzağı desteğinin 200 lira arttırılması planlanıyor.
Ayrıca 1 milyon 350 bin hektar mera alanının ıslah edilmesi, 330 bin hektar arazi toplulaştırılması, nadas alanlarının daraltılması, bu alanlarda yem bitkileri ve baklagil ile sertifikalı tohum kullanımı ve üretimi desteklerinin yüzde 50 artırılması öngörülüyor.
Öte yandan, 2016-2017 döneminde de damızlık koç-teke alımına yüzde 80 hibe desteği verilmesi, yeni hayvan pazarlarının kurulması ve kira garantili bin 380 ton kapasiteli lisanslı depoların yapılması hedefleniyor.
- 100 hastane yapılacak
Ulaştırma ve su yatırımları konusunda 2016-2021 yılları arasında, 28 tünel ve 2 köprü dahil olmak üzere 4 bin 800 kilometre karayolu projesinin tamamlanması planlanıyor. 2016-2019 döneminde, 881 kilometre demiryolu projelerinin tamamlanması, Van, Kahramanmaraş, Gaziantep ve Muş havalimanı terminal binalarının bitirilmesi ve 452 yerleşim yerinin GSM kapsamına alınması amaçlanıyor.
Sağlık yatırımları kapsamında ise 2016-2019 döneminde 100 hastane, ağız ve diş sağlığı merkezi yapılması, bin 11 aile, sağlıklı yaşam ve toplum sağlığı merkezi inşa edilmesi, 3 bin 778 lojman ve hekimevi yapılması hedefleniyor.
Gençlere yöneli̇k hi̇zmetlerde ise 2016-2017 döneminde 36 yeni spor tesisi, 15 gençlik merkezi, 183 küçük ölçekli spor tesisi, 40 mobil gençlik merkezi ve 75 kitap kafe projesinin hayata geçirilmesi amaçlanıyor. Ayrıca 20 bin gence yurt i̇çi kamp, 10 bin gence yurt i̇çi hareketlilik desteği ve bin gence yatılı resmi ve özel okul eğitim i̇mkanı sağlanması öngörülüyor.
